Telemedycyna w Polsce: wyzwania i możliwości. Dr Żanna Pastuszak
Telemedycyna, czyli świadczenie usług medycznych na odległość, staje się coraz bardziej popularna na całym świecie, w tym również w Polsce. Pandemia COVID-19 przyspieszyła rozwój tej formy opieki zdrowotnej, zmuszając zarówno pacjentów, jak i lekarzy do adaptacji nowych technologii. Telemedycyna obejmuje różnorodne usługi, takie jak porady zdalne, e-recepty, e-skierowania, a także monitorowanie stanu zdrowia pacjentów na odległość. Jednak, mimo licznych korzyści, telekonsultacje medyczne mają również swoje ograniczenia i zagrożenia, które wymagają uwzględnienia.
Porady zdalne, czyli konsultacje lekarskie prowadzone za pomocą środków komunikacji elektronicznej (telefonu, wideorozmowy, czatu), są jednym z głównych filarów telemedycyny. Umożliwiają one pacjentom dostęp do opieki zdrowotnej bez konieczności fizycznej obecności w placówce medycznej. Dzięki temu można zaoszczędzić czas i zmniejszyć ryzyko zakażenia, co było szczególnie istotne w okresie pandemii.
Telekonsultacje są szczególnie przydatne w przypadku prostych porad medycznych, przedłużenia recept, interpretacji wyników badań, czy monitorowania pacjentów z chorobami przewlekłymi. W Polsce teleporady stały się powszechnie dostępne dzięki decyzji Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), które wprowadziły regulacje umożliwiające ich finansowanie w ramach publicznego systemu opieki zdrowotnej.
Należy jednak pamiętać, że nie każdy problem zdrowotny może być rozwiązany na telekonsultacji. Przykładowo pacjenci, którzy są w stanie zagrożenia życia (stan po urazie głowy, zaburzenia świadomości, napady padaczkowe, krwawienie z przewodu pokarmowego) wymagają konsultacja stacjonarnej.
Jednym z kluczowych elementów telemedycyny w Polsce jest wprowadzenie e-recept. E-recepta to elektroniczna wersja tradycyjnej recepty papierowej, którą pacjent otrzymuje od lekarza podczas telekonsultacji. Dzięki e-receptom pacjenci mogą zrealizować swoje recepty w dowolnej aptece bez konieczności fizycznego dostarczania papierowego dokumentu.
System e-recept w Polsce działa od stycznia 2020 roku i jest obowiązkowy dla wszystkich lekarzy. Pacjent otrzymuje e-receptę w formie kodu SMS, e-maila lub wydruku, który następnie przedstawia farmaceucie w aptece. Wprowadzenie e-recept przyczyniło się do usprawnienia procesu realizacji recept, zwiększenia bezpieczeństwa (mniejsza możliwość fałszerstw) oraz poprawy kontroli nad przepisywaniem i zażywaniem leków. Wnioskując o e receptę w podmiocie telemedycznym należy uświadomić sobie, że nie płacimy za receptę a za konsultację lekarską, która może ale nie musi zakończyć się wystawieniem recepty. Wszystko zależy od tego czy są wskazania, aby dany lek zaordynować a o tym decyduje lekarz. Zarówno tzw. sprzedawanie jak i kupowanie recept jest nielegalne. Zawsze przed skorzystaniem z teleporady należy zapoznać się z regulaminem placówki medycznej.
Podobnie jest w przypadku zaświadczeń ZUS ZLA. Lekarz konsultujący ma obowiązek potwierdzić obecność objawów drogą urządzeń telemedycznych zanim takie zaświadczenie wystawi. Z tego powodu może poprosić pacjenta np. o zdjęcie gardła, zmian skórnych czy wyniku testu na COVID 19 lub grypę. Nie zawsze możliwe jest wystawienie ZUS ZLA w ramach telemedycyny. Często celem określenia wskazań do ZUS ZLA konieczna jest konsultacja stacjonarna.
Zalety telemedycyny
Dostępność i Wygoda. Telemedycyna eliminuje bariery związane z odległością i czasem. Pacjenci mogą skonsultować się z lekarzem bez konieczności wychodzenia z domu, co jest szczególnie korzystne dla osób starszych, niepełnosprawnych, czy mieszkających w trudno dostępnych rejonach.
Redukcja Kosztów. Zdalne konsultacje mogą być tańsze zarówno dla pacjentów, jak i dla systemu opieki zdrowotnej. Redukują potrzebę wizyt w placówkach medycznych, co zmniejsza koszty związane z transportem i organizacją opieki.
Szybkość Reakcji. W przypadku niektórych schorzeń szybki dostęp do porady lekarskiej może być kluczowy. Telemedycyna umożliwia pacjentom szybkie uzyskanie konsultacji, co może przyspieszyć diagnozę i leczenie.
Ciągłość Opieki. Telemedycyna umożliwia lekarzom lepsze monitorowanie pacjentów z chorobami przewlekłymi, dzięki regularnym zdalnym konsultacjom i monitorowaniu stanu zdrowia.
Zagrożenia i ograniczenia telemedycyny
Mimo licznych zalet, telemedycyna nie jest rozwiązaniem pozbawionym wad. Istnieje kilka kluczowych ograniczeń i zagrożeń, które należy uwzględnić:
Brak Bezpośredniego Kontaktu. Telemedycyna nie zastąpi całkowicie bezpośredniego kontaktu między lekarzem a pacjentem. W niektórych przypadkach, szczególnie w stanach wymagających fizycznego badania, telekonsultacje mogą być niewystarczające.
Ograniczenia Technologiczne. Skuteczność telemedycyny zależy od dostępu do odpowiednich technologii zarówno po stronie pacjenta, jak i lekarza. Problemy z łącznością internetową, brak odpowiedniego sprzętu czy umiejętności technicznych mogą utrudniać przeprowadzenie telekonsultacji.
Bezpieczeństwo i Prywatność. Przesyłanie danych medycznych przez internet wiąże się z ryzykiem naruszenia prywatności i bezpieczeństwa. Konieczne jest stosowanie odpowiednich zabezpieczeń, aby chronić dane pacjentów przed nieautoryzowanym dostępem.
Telemedycyna nie jest odpowiednia dla wszystkich pacjentów. Osoby z poważnymi schorzeniami, wymagające fizycznego badania, diagnostyki obrazowej czy specjalistycznych procedur medycznych, muszą być konsultowane stacjonarnie.
Kwestie Etyczne i Prawne. Telemedycyna wprowadza nowe wyzwania w zakresie odpowiedzialności prawnej i etyki lekarskiej. Ważne jest, aby lekarze przestrzegali standardów i wytycznych dotyczących telekonsultacji, aby zapewnić wysoką jakość opieki.
Przyszłość telemedycyny w Polsce wydaje się obiecująca. Z jednej strony rosnące zaufanie pacjentów do zdalnych form opieki zdrowotnej, z drugiej strony rozwój technologii, takich jak sztuczna inteligencja, telemonitoring, czy telechirurgia, otwierają nowe możliwości. Kluczowe jest jednak dalsze inwestowanie w infrastrukturę, edukację personelu medycznego oraz uświadamianie pacjentów odnośnie znaczenia takiej formy opieki .
Telemedycyna może stać się integralną częścią systemu opieki zdrowotnej, komplementarną do tradycyjnych metod leczenia. Ważne jest, aby rozwój telemedycyny odbywał się z uwzględnieniem zarówno jej zalet, jak i ograniczeń, oraz aby zapewnić pacjentom dostęp do bezpiecznej i skutecznej opieki zdrowotnej.
Telemedycyna w Polsce, obejmująca porady zdalne i e-recepty, staje się coraz bardziej powszechna i niesie liczne korzyści dla pacjenta. Jednak telemedycyna nie jest rozwiązaniem pozbawionym wad. Ograniczenia technologiczne, brak bezpośredniego kontaktu, zagrożenia związane z bezpieczeństwem danych stanowią istotne wyzwania. Dalszy rozwój telemedycyny wymaga zrównoważonego podejścia, które zapewni pacjentom dostęp do wysokiej jakości opieki zdrowotnej, uwzględniając zarówno jej potencjał, jak i ograniczenia.
Autor
Dr n. med. Żanna Pastuszak
Powyższe informacje należy traktować jedynie jako informacyjno – edukacyjne. Treści te i porady w nich zawarte nie mogą zastąpić bezpośredniego kontaktu z lekarzem i nie powinny być uznawane za profesjonalną poradę. Strona nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywanie porad z materiałów bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
